Ένα τραγούδι για τη βία στο σχολείο
Εκπαιδευτικός: Δήμητρα Μαρκατάτου
ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ
1. (Διαφάνεια 1) Φέτος, στην τάξη μας ασχοληθήκαμε με την Ιστορία, τον Πολιτισμό, την Παράδοση και το Γεωφυσικό Περιβάλλον της Κρήτης. Θέλουμε να μοιραστούμε μαζί σας μερικά πράγματα απ’ αυτά που μάθαμε.
2. (Δ. 2 - 4) Με την ευκαιρία που μας έδωσε το βιβλίο της Ιστορίας της Γ΄ τάξης, ταξιδέψαμε πίσω στον χρόνο και ζήσαμε τον Μινωικό πολιτισμό. Επισκεφθήκαμε την Κνωσό και το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, ταξιδέψαμε όμως και με δικό μας καράβι και ανακαλύψαμε τα Μινωικά ανάκτορα σε όλη την Κρήτη: στην Κνωσό, στην Φαιστό, στα Μάλια, στα Γουρνιά, στην Ζάκρο και στα Χανιά.
3. (Δ. 5 - 11) Γράψαμε για τον Μίνωα, για τον τρόπο ζωής και την καθημερινότητα των Μινωιτών, για τη θρησκεία τους, για το πώς έχτιζαν τα παλάτια τους και για την θαυμαστή τέχνη τους. Φτιάξαμε Λεξικό όρων της Μινωικής εποχής και γράψαμε με την Γραφή των Μινωιτών. Ζωγραφίσαμε τα σύμβολά τους, τα αγγεία, τις θεότητές τους, τα κοσμήματα και τις τοιχογραφίες τους: τον Πρίγκιπα με τα κρίνα, τα ταυροκαθάψια, την αίθουσα του θρόνου και την τοιχογραφία των δελφινιών.
4. (Δ. 12 – 14) Ανεβήκαμε με την φαντασία μας στα Μινωικά ιερά κορυφής. Φύγαμε από το Ιδαίον και το Δικταίον Άντρο και σταθήκαμε λίγο παραπάνω στον Κόφινα, στην κορυφή των Αστερουσίων. Ανακαλύψαμε πως εκεί, στους ίδιους τόπους και με πολλές ομοιότητες στον τρόπο…, λατρεύουμε ακόμα και σήμερα τον Θεό μας, αν και είναι πολύ διαφορετικός!
5. (Δ. 15 – 20) Στο πήγαινε – έλα του ταξιδιού μας, δεν μπορούσαμε να μην ρίξουμε μια ματιά στην Παράδοσή μας, στον λαϊκό μας Πολιτισμό και στην καθημερινότητα μιας Κρήτης, που δεν υπάρχει πια! Μαντινάδες, Παροιμίες και σοφές λαϊκές ρήσεις που συγκεντρώσαμε, γράψαμε και εξηγήσαμε στην τάξη, μας έκαναν και να γελάσουμε, αλλά και να προβληματιστούμε…
6. (Δ. 21 – 29) Παρατηρώντας έναν ολόκληρο κύκλο μιας πολύ κοπιαστικής δουλειάς που αναγκάζονταν να κάνουν οι άνθρωποι για να βγάλουν το ψωμί και το λάδι τους, μάθαμε την πορεία της εξέλιξης των μηχανών και της τεχνολογίας στην υπηρεσία του ανθρώπου. Πώς πέρασε δηλαδή ο άνθρωπος από την χρήση μόνο των χεριών του και της δικής του σωματικής δύναμης ή και της εκμετάλλευσης και της βοήθειας των ζώων για να κάνει τις δουλειές του, στα πιο σύγχρονα σημερινά μηχανήματα. 24: Από το απλό πατητήρι της Μινωικής εποχής 25: και την μινωική πέτρα πάνω στην οποία άλεθαν οι Μινωίτες το λάδι, που είχαμε την ευκαιρία να δούμε στην εκδρομή μας στην Γέργερη, όπου είδαμε επίσης και πολύ καλοφτιαγμένες αναπαραστάσεις όλων των εργαλείων και των μέσων που χρησιμοποιούσε ο άνθρωπος σε διαφορετικές εποχές …, όπως 26: το πέρασμα στην εκμετάλλευση της δύναμης του μοχλού … και στην συνέχεια του κοχλία, 29: όπου ο άνθρωπος χρειαζόταν πάλι να βάλει ένα χεράκι και μάλιστα πολύ δυνατό για να γυρίσει ο μοχλός και να κατέβει η πρέσα – ανακάλυψη των Κινέζων για την παραγωγή χαρτιού, που χρησιμοποιήθηκε εδώ για το άλεσμα της ελιάς.
7. (Δ. 30 – 33) Την πολύ έξυπνη ανακάλυψη και χρήση της οριζόντιας φτερωτής για την λειτουργία του νερόμυλου σ’ έναν τόπο σαν τον δικό μας, όπου διαθέτει νερά των οποίων μπορεί να ελέγξει κανείς τη ροή, αλλά όχι μεγάλα ποτάμια όπως αυτά που κινούσαν τις κάθετες μεγάλες φτερωτές στους κλασικούς νερόμυλους. Με την χρήση του νερόμυλου, όπως και του ανεμόμυλου βέβαια – αλλά εμείς, νερόμυλο είδαμε στην Γέργερη.. – λύθηκαν τα χέρια του ανθρώπου…, αφού το μόνο που χρειαζόταν πια, ήταν να φορτώσει και να ξεφορτώσει τον γάιδαρο και να τον ακολουθήσει με τα πόδια προς τον μύλο κι από κει πίσω στο σπίτι του. Για το άλεσμα δούλευε τώρα το νερό, η φτερωτή του μύλου και ο άξονας για την περιστροφή της μυλόπετρας, την οποία βέβαια χρειαζόταν κι ένας καλός τεχνίτης για να την κατασκευάσει! Α! Χρειαζόταν κι ένας καλός και έμπιστος μυλωνάς!!! Να μην τον εκφράζει η παροιμία: «αλεστικά φουρνιάτικα, του μυλωνά είν’ η πίτα…»!!! Σήμερα, η φτερωτή του μύλου έχει εξελιχθεί σε τουρμπίνα υδροηλεκτρικού εργοστασίου και το πηγάδι του μύλου σε φράγμα, ενώ οι ανεμόμυλοι σε ανεμογεννήτριες. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μας έχει λύσει πια τα χέρια εντελώς… Το τι γίνεται βέβαια με το περιβάλλον και την καταστροφή του…, θα το συζητήσουμε μια άλλη φορά…!!!
8. (Δ. 34 – 36) Η Κρήτη μας, το μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας, χρειάστηκε εκατομμύρια χρόνια για να «βγει στην επιφάνεια» μέσα από μια πανάρχαια θάλασσα, που βρισκόταν στην θέση της, τον ωκεανό της Τηθύος. Εκατομμύρια χρόνια για να πάρει την σημερινή της μορφή, μόλις πριν από 2 εκατομμύρια χρόνια…, και να εγκατασταθεί – Αρχόντισσα – στη μέση της Μεσογείου, 5η σε έκταση μετά την Σικελία, την Σαρδηνία, την Κύπρο και την Κορσική.
9. (ΜΟΝΟ Η 37) «Στεφανωμένη» από μικρά και μεγαλύτερα νησία: Η Γαύδος – το μεγαλύτερο - νότια του νομού Χανιών, στο Λιβυκό πέλαγος, το νοτιότερο άκρο της Ελλάδας και βέβαια η θρυλική και ιστορική Γραμβούσα στο δυτικό άκρο του Ν. Χανίων. Η Ντία, βόρεια του Ηρακλείου, στο Κρητικό πέλαγος, έχει το όνομα του Δία, του πατέρα του Μίνωα. Τραχειά, βραχώδης και άγρια, με απότομες ακτές, μοιάζει σαν τέρας που ετοιμάζεται να ορμήσει προς την Κρήτη. Ήταν ένα τέρας, λέει ο μύθος, που ο ίδιος ο Δίας το έστειλε εναντίον της Κρήτης… Στην πορεία όμως το μετάνιωσε, καθώς σκέφτηκε πως η Κρήτη ήταν ο τόπος που τον μεγάλωσε κι έτσι το πέτρωσε λίγο πριν ορμήσει καταπάνω της. Η πανέμορφη, εξωτική Χρυσή ή Γαϊδουρονήσι, στο Λιβυκό πέλαγος, νότια της Ιεράπετρας, με τις μοναδικές αμμουδιές της, όπου τα κοχύλια μένουν ολόκληρα και δεν γίνονται ποτέ άμμος… και οι κέδροι της επιμένουν να καλύπτουν σχεδόν όλο το έδαφός της, μοναδικοί στο να αντέχουν το κλίμα ερήμου και τον αέρα του Λιβυκού πελάγους. Το Κουφονήσι και οι Διονυσάδες – δορυφόροι της Σητείας και… ένας άλλος θρύλος, η Σπιναλόγκα, ανοιχτά της Ελούντας, με το θρυλικό κάστρο της να στέκει και να μας θυμίζει την πλούσια ιστορία της.
10. (Δ. 38 – 41) Η Κρήτη μας λοιπόν «αναδύθηκε» μέσα από έναν πανάρχαιο ωκεανό, ο οποίος κάποτε έκλεισε, αφού συνέβησαν φοβερές γεωλογικές διεργασίες που κράτησαν δεκάδες αιώνες… Πρώτα μεταμορφώθηκαν τα μαλακά στρώματα του πυθμένα του σε σκληρά πετρώματα… Κομματιάστηκαν μετά, και τσαλακώθηκαν σε τέτοιο βαθμό, που το ένα στρώμα σκαρφάλωνε πάνω στο άλλο και βρέθηκαν να σκεπάζονται μεταξύ τους σαν … κουβέρτες!!! Σχηματίστηκε πρώτα μια μεγάλη και ενιαία ξηρά, αλλά αργότερα άρχισε να σπάει και να ανεβάζει από βάθη 30 χιλιομέτρων όλα αυτά τα σκεπασμένα μεταξύ τους σαν κουβέρτες στρώματα πετρωμάτων… σαν να ήταν μπάλα που κάποιο χέρι την κρατούσε βυθισμένη στο νερό και ξαφνικά την άφησε! Αυτά ακριβώς τα σημάδια βλέπουμε στα βουνά μας, από όλη αυτή την γεωλογική αλλαγή του κόσμου, που όπως καταλαβαίνετε ήταν ιδιαίτερα βίαιη, με ρήγματα, βυθίσματα και ανυψώσεις… - Εδώ, το φαράγγι της Σαμαριάς. Κάπως έτσι απέκτησε τελικά η Κρήτη την περίφημη σπάνια και άγρια ομορφιά της. Με τα φαράγγια της, τα οροπέδια, τις σπηλιές… Τις απότομα κομμένες ακτές (Χανιά – Σφακιά), ή… λίγο πιο ομαλές (Αστερούσια), ή τον συνδυασμό τους (Μονή Κουδουμά – Αστερούσια), όπου μπορεί κανείς να κάνει μπάνιο στην πιο όμορφη ακτή, βλέποντας να «κρέμονται» από πάνω του οι γεωλογικές αλλαγές των αιώνων!!!
11. (Δ. 42 – 45) Οι μελέτες των ειδικών επιστημόνων λένε πως τα ψηλά βουνά μας, άρχισαν να ανυψώνονται ταχύτατα, μόλις τα τελευταία 6 – 7 εκατομμύρια χρόνια… Δηλαδή, 5 εκατομμύρια χρόνια,/ πριν πάρει το νησί το σημερινό ολικό του σχήμα, αυτό ήταν κιόλας καθορισμένο από τα βουνά του, που το διασχίζουν από την μια άκρη στην άλλη και το σκεπάζουν σχεδόν ολόκληρο. (Το 41% του εδάφους της Κρήτης είναι ορεινό, το 26% ημιορεινό και το 33% πεδινό). … Η πεδιάδα της Μεσαράς, που σχηματίστηκε καθώς βυθιζόταν ένα μεγάλο ρήγμα (το ρήγμα Γέργερης – Καμαρών) και ανυψωνόταν ο Ψηλορείτης. Κι αυτό αποτυπώνεται επίσης στις εντυπωσιακές, απότομες νότιες πλαγιές - γκρεμούς του Ψηλορείτη, αυτές που τις ξέρουμε όλοι, πολύ καλά.
12. (ΜΟΝΟ η 46) Με όλα αυτά τα βουνά να δεσπόζουν πάνω στο στενόμακρο σχήμα της Κρήτης, δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν μεγάλα ποτάμια. Το νερό που δέχεται το νησί είναι μόνο από βροχές, χιόνια κλπ… κι αυτό … από τις κορυφές των βουνών, βρίσκεται κατευθείαν στη θάλασσα… Η βλάστηση που θα μπορούσε να το σταματήσει έχει ολοσχερώς καταστραφεί από μας τους ίδιους!!!
13. (ΜΟΝΟ η 47) Τα πολύ ψηλά βουνά μας ωστόσο, επηρεάζουν και το κλίμα, άρα και το ύψος της βροχής που πέφτει, που ευτυχώς για νησί, είναι αρκετό!!! Επίσης, τα πετρώματα των βουνών μας είναι κατά 80% ανθρακικά, «Πλακώδεις ασβεστόλιθοι» και μάρμαρα διαφόρων ηλικιών από 300 ως 30 εκατομμύρια χρόνια. Αυτά τα πετρώματα ρουφούν το νερό, όπως το σφουγγάρι και το αποθηκεύουν στο εσωτερικό τους. Έτσι, μπορεί να μην έχουμε μεγάλα ποτάμια στην επιφάνεια της Κρήτης, έχουμε όμως άπειρα στο εσωτερικό των βουνών της, αφού μ’ αυτήν την διαδικασία μετατρέπονται σε υπόγειες δεξαμενές, όπου αποθηκεύεται το νερό της βροχής, του χιονιού… κλπ. Επίσης, στα σημεία που παρεμβάλλονται πετρώματα αδιαπέραστα από το νερό, δημιουργούνται πηγές, που βγάζουν το αποθηκευμένο νερό στην επιφάνεια, όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, στην Γέργερη και στον Ζαρό.
14. (ΜΟΝΟ η 48) Ενώ, τα έστω και μικρά ποτάμια μας, σφραγίζουν με την παρουσία τους σπουδαία για τον πολιτισμό τους, την ιστορία τους ή και την φυσική τους ομορφιά/ μέρη, όπως η Γόρτυνα …. Ή η Πρέβελη, τα «εσωτερικά» ποτάμια στολίζουν τα βουνά μας με τις αναρίθμητες εντυπωσιακές σπηλιές, που υπάρχουν στην Κρήτη.
15. (ΜΟΝΟ η 49) Οι γνωστές σε όλους μας «πίτες» ή «ψωμιά της γριάς» στην περιοχή του Πρινιά, μέσα στη ρεματιά, κάτω από το λόφο Πατέλα, όπου βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα, καθώς και τα ερείπια της αρχαίας πόλης Ριζηνίας. Χαρακτηριστική περίπτωση του πώς ο ασβεστόλιθος διαλύεται από το νερό. Αυτοί οι πλακουτσωτοί βράχοι, με την τεράστια αυλακιά γύρω – γύρω, είναι άσπροι ασβεστόλιθοι, 6 – 7 εκατομμυρίων χρόνων και είναι γεμάτοι από απολιθώματα θαλάσσιων οργανισμών. Κατρακύλησαν από την κορυφή του λόφου Πατέλα και, ενώ είναι τεράστιοι σε μέγεθος, στρογγυλοποιούνται με το πέρασμα των χρόνων, επειδή διαλύεται ο ασβεστόλιθος. Και επειδή συνήθως έχουν ΔΥΟ στρώματα διαφορετικής ηλικίας ασβεστόλιθου, το νερό διαλύει το πέτρωμα εκεί που διαχωρίζονται τα δύο διαφορετικής ηλικίας/ στρώματά τους, γι’ αυτό σχηματίζεται η χαρακτηριστική αυλακιά!!!
16. (Δ. 50 και 51) Γεμάτη ιδιομορφίες λοιπόν, η Κρήτη μας και πολύ πλούσια σε όλα της, διαθέτει επίσης και πλούσια χλωρίδα μέσα στην ιδιαίτερη βλάστησή της, όπως και πλούσια και ενδιαφέρουσα πανίδα. Από όλα όσα μελετήσαμε, σας έχουμε ένα μικρό δείγμα από τα πιο αγαπημένα και ακριβοθώρητα, πια…. !!!
17. (Δ. 52 και 53) Σχεδόν τα πάντα απ’ όσα σας έχουμε πει, είχαμε την ευκαιρία να τα δούμε στην εκδρομή μας στην Γέργερη – ένα σύνθετο περιβάλλον που συνδυάζει όλα τα χαρακτηριστικά του κρητικού τοπίου, κάτι που ενισχύεται από την ύπαρξη της λιμνοδεξαμενής, η οποία υπάρχει χάριν των υπόγειων νερών του Ψηλορείτη και των πηγών της Γέργερης.
18. (Δ. 54) Σε όλη αυτή την περιήγησή μας, δεν γινόταν να παραλείψουμε να αναφερθούμε σε μεγάλες μορφές των γραμμάτων, των τεχνών και του Πολιτισμού της Κρήτης, όπως τον Νίκο Καζαντζάκη, τον συγγραφέα που αποτύπωσε με τον πιο λεβέντικο τρόπο τα χαρακτηριστικά της κρητικής ψυχής… την αρχοντιά και την τρέλα μας… τα στοιχεία εκείνα που μας κάνουν ελεύθερους!!!
19. (Δ. 55 ως 58) Φέτος συμπληρώνονται 400 χρόνια από τον θάνατο του Ελ Γκρέκο και γίνονται διάφορες εκδηλώσεις προς τιμήν του/ σε όλον τον κόσμο. Το 2014 έχει ανακηρυχτεί «έτος Ελ Γκρέκο» διεθνώς. Παρακολουθήσαμε σε παρουσίαση από τη δασκάλα μας, την κ. Δήμητρα Μαρκατάτου, τη μεγάλη μορφή και το έργο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου…, του Ελ Γκρέκο…, του Έλληνα ζωγράφου, του μεγάλου Κρητικού, που ήταν η προσωποποίηση της αρχοντιάς, της τρέλας και του ρίσκου, που αιώνες αργότερα αποτύπωνε στα γραπτά του ο Νίκος Καζαντζάκης. Δεν ήταν τυχαίο άλλωστε, ότι αιώνες αργότερα τον έψαχνε μέσα στα δρομάκια του Τολέδο, στην Ισπανία και του αφιέρωσε την μεγάλη «Αναφορά στον Γκρέκο»!!! Σε κάποιους από τους πίνακές του, που τους μετατρέψαμε σε ασπρόμαυρη μορφή/ προσπαθήσαμε να μιμηθούμε/ τον τρόπο που έβαζε το χρώμα/ ο μεγάλος Κρητικός ζωγράφος/ και πετύχαινε να βγάλει στο τοπίο/ χρωματικά/ τις αντιθέσεις της κρητικής ψυχής του. Θα ακούσετε, ίσως να λένε τους πίνακές του γκρίζους…, ή μουντούς…, ή μελαγχολικούς… Σ’ εμάς, πάντως, που έχουμε την ίδια κρητική ψυχή, από τα χρώματα του Θεοτοκόπουλου μας έμεινε το κόκκινο!!!
20. (Δ. 59 60 και 61) Βιτσέντζος Κορνάρος και Ερωτόκριτος!!!
ΑΚΟΥΓΕΤΑΙ ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ
«…Θωρούσι σκόνης νέφαλο στα ύψη σηκωμένο
και καβαλάρη με πολλούς άλλους συντροφιασμένο.
Μαύρο φαρί, μαύρ’ άρματα και μαύρο το κοντάρι,
μαύρη ήτονε κι η φορεσά τουνού του καβαλάρη.
Αντρειωμένος, δυνατός κι εις τ’ άρματα τεχνίτης
κι εγίνη κι αναθράφηκεν εις το νησί της Κρήτης.
Τη χώρα την εξακουστή, την όμορφη Γορτύνη,
όριζε κι αποφέντευγεν αυτός, την ώρα εκείνη.
Εκεί ήσα κάμποι και βουνά και δάση και λαγκάδια,
χορτάρια, λούλουδα, φυτά και βρύσες και πηγάδια.
Δέντρη μ’ αθούς και με καρπούς και δροσερά λιβάδια,
μετόχια με πολλούς βοσκούς κι αρίφνητα κουράδια.
Ετούτος εκατέβαινεν από ρηγάδων αίμα,
τον κύρη του στην αντρειά παντόθες τον ετρέμα…»
21. 62 ΤΕΛΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου